Tiếng gọi của làng chài – từ mùi mắm nồng nàn đầu ngõ
Hồi nhỏ, tôi sống trong một xóm nhỏ ven biển, nơi mà sáng nghe tiếng sóng là biết trời đã sáng, trưa nắng thì nghe tiếng dao thớt lóc cóc từ bếp nhà ai đó là biết sắp ăn cơm, còn chiều xuống là mùi mắm từ đầu ngõ đã kịp len lỏi vô từng vạt áo, từng kẽ tóc của đám con nít chạy rong. Ngày đó, mắm không phải là món – mắm là hương vị, là khí trời, là hơi thở của cả cái làng chài nghèo mà nghĩa tình.
Tôi nhớ có lần, trời đang mưa lâm râm, tôi vừa lội ruộng về thì nghe tiếng má gọi vọng ra:
– Lẹ đi con, cơm chín rồi. Bữa nay có mắm xào sả ớt, cay đậm ăn với cơm nguội là ngon nhứt!
Là tôi buông đôi dép lấm lem trước cửa, chạy ào vô, thấy trên mâm chỉ có nồi cơm, tô mắm nhỏ đỏ au, vài miếng dưa leo xắt mỏng mà lòng rộn ràng như vừa được phát bánh.
Mắm ngày đó không sang, không bày biện cầu kỳ. Chỉ cần một chén mắm ruốc chưng tóp mỡ, bẻ đôi trái ớt hiểm, vắt miếng tắc vô là cả nhà đã xì xụp, gắp lia lịa. Bữa nào có mắm nêm pha tỏi ớt thiệt cay, dọn kèm đĩa rau luộc thôi là ba tôi cũng chép miệng khen hoài:
– Mắm vậy mới ra mắm, chứ mấy cái nước chấm giờ lạt nhách.
Người quê tôi quý mắm như quý lúa. Nhà nào cũng thủ sẵn hũ mắm trong bếp – có khi là mắm kho để dành, có khi là mắm ruốc phơi nắng, có khi chỉ là nửa chén nước mắm pha ớt tỏi để chan cơm. Má tôi từng nói, mắm là linh hồn của bữa cơm. Không có mắm, thấy cơm trống vắng lạ.
Có một hôm trời tối sầm, bão sắp về. Má tôi dọn vội bữa cơm ra cái phản gỗ, nói:
– Ăn lẹ cho kịp, bão tới là cúp điện liền à.
Bữa đó chỉ có cá đối kho mắm ruốc, thêm ít rau rừng luộc. Vậy mà cái mùi mắm ruốc hòa quyện trong khoang miệng, ăn một miếng mà ấm cả lòng. Trong tiếng mưa bắt đầu lộp bộp ngoài hiên, tôi nhớ mãi hình ảnh má lom khom che lửa bếp, mùi mắm bốc lên thơm đến nỗi mấy con mèo cũng rón rén mon men lại gần.
– Má làm mắm này hồi Tết đó, còn thơm lắm nghen… – má vừa nói vừa gắp miếng cá vô chén tôi.
Tôi không nhớ hết bao nhiêu bữa ăn kiểu vậy, chỉ nhớ, cái mùi mắm khi nóng lên trong chảo sôi mới chính là hương của mái nhà. Người ta thường nói đến mùi hoa, mùi bánh, mùi cà phê, còn tôi – tôi thương nhất là cái mùi mắm ruốc má kho, hay cái mùi mắm nêm sền sệt pha chanh tỏi ớt mỗi khi ăn cơm nguội với dưa leo.
Lớn lên, tôi đi học xa nhà, rồi làm ăn ở thành phố. Ở nơi đất khách, người ta bày biện bàn ăn với đầy món Âu – Á, đủ vị ngọt – chua – cay – mặn, nhưng lắm lúc, tôi chỉ thèm một chén cơm trắng và muỗng mắm kho quẹt như hồi xưa. Nhất là những hôm mưa bụi lất phất trên cửa kính, lòng lại nhớ cái bếp nhỏ ở quê – nơi má hay xào mắm sả ớt cay nồng làm ba tôi húng hắng ho mà vẫn gắp lia lịa.
Có hôm, đang ở Sài Gòn, tôi chạy xe qua một góc chợ người miền Trung, vô tình hít phải cái mùi mắm phảng phất từ đâu đó. Mùi không rõ mắm nêm hay mắm ruốc, chỉ thấy sống mũi cay cay. Tự dưng nhớ má, nhớ cả chén nước mắm có xác ớt đỏ au má dằm cho tôi chấm trứng luộc hồi nhỏ. Những thứ giản đơn vậy đó, mà đeo bám suốt một đời.
Bạn tôi – nhỏ bạn cùng quê – từng nói:
– Con nít giờ lạ ghê, ăn mắm ruốc mà ghiền luôn.
Ừ thì mắm là thứ có khả năng vượt biên giới vị giác. Cái hương nồng nàn của mắm ruốc xào thịt, cái vị đậm đà khó tả của mắm nêm chấm thịt luộc, hay cái nước mắm sóng sánh chan cơm thôi cũng đủ làm ai đó xa quê bật khóc. Không phải vì ngon, mà vì thấy mình được trở về.
Tôi có đứa cháu – sinh ra ở thành phố, quen đồ ăn tiệm – mà lần đầu ăn mắm xào sả ớt má gửi lên, nó bảo:
– Mùi này… giống như nhà nội.
Rồi nó ăn tới 2 chén cơm. Còn tôi thì đứng lặng ở góc bếp, cảm giác như đời mình đã kịp trao lại chút “quê hương” cho một đứa nhỏ sinh ra giữa phố.
Có ai từng nghe tiếng gió thổi qua làng chài? Tôi thì nghe rõ trong mỗi lần mở hũ mắm má gửi từ quê lên. Cái mùi mắm đó – không phải chỉ là món ăn. Nó là ký ức, là bàn tay nhăn nheo của má ngồi giã ớt, là giọng ba cằn nhằn “bớt cay chút cho tụi nhỏ ăn được”, là sự lặng lẽ chăm chút trong từng hũ mắm được ủ bao lâu, phơi mấy nắng, cất giữ sao cho thơm, cho đậm.
Người ta nói quê nhà là nơi ta sinh ra. Tôi nghĩ quê nhà là nơi có mùi mắm. Có thể là mắm ruốc chưng trứng, mắm nêm chấm rau sống, nước mắm kho quẹt ăn với cơm cháy. Miễn là có một món mắm nào đó khiến ta nhớ về má, về bữa cơm, về tiếng muỗng va chạm giữa chiều mưa.
Giờ đây, khi có gia đình nhỏ của riêng mình, tôi vẫn thường nấu mắm. Mỗi lần đứng trước chảo mắm xào sả ớt sôi sùng sục, tôi thấy má tôi trong đó. Thấy cái dáng lom khom quạt bếp, thấy mái tóc nhuốm khói, thấy ánh mắt cười khi tôi ăn sạch chén cơm.
Và tôi tự hứa – dù mai có đi đâu, làm gì, tôi cũng sẽ giữ lấy món mắm quê, như giữ lấy một phần ký ức không thể thay thế. Bởi vì tôi biết, ở đâu có mùi mắm, ở đó có quê hương.
Ai thèm mắm, nhớ ghé Shopee: shopee.vn/huongtrungfood hay vô coi ở huongtrung.vn nghen. Má tui cũng hay coi Facebook facebook.com/nuocmamhuongtrung để xem tụi nhỏ nấu món gì lạ lạ với mắm. Còn hết mắm đột xuất thì cứ gọi liền: ☎ 0853721033 – nghe giọng thân quen mà ấm lòng liền.
Nếu bạn cũng có một kỷ niệm với mắm, với má, với quê – hãy kể tôi nghe nghen. Vì có những điều chỉ cần nhắc đến… là đủ để nước mắt chực rơi.
Nhận xét
Đăng nhận xét